Την αξία των ωμέγα-3 λιπαρών οξέων αναγνώρισε πρώτος ο Βρετανός φυσιολόγος Hugh Sinclair, ο οποίος κατά την δεκαετία του ’40 συνέδεσε πολλά νοσήματα που μάστιζαν τις δυτικές κοινωνίες εκείνης της περιόδου με την έλλειψη των λιπαρών οξέων αυτών.
Ο Hugh Sinclair συνέδεσε την ανεπαρκή λήψη των ωμέγα-3 με την αρτηριοσκλήρωση και άλλες παθήσεις σε άρθρο του που δημοσιεύτηκε το 1956, το οποίο θεωρήθηκε τόσο αιρετικό ώστε να του στοιχίσει την έδρα που κατείχε στο πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. Τα ευρήματά του επιβεβαιώθηκαν πανηγυρικά γύρω στην δεκαετία του ’70 με δεκαετία του ’80 και σήμερα τα ωμέγα-3 θεωρούνται απαραίτητα για τη σωστή ανάπτυξη και ορθή λειτουργία του οργανισμού.
Τα ω-3 λιπαρά οξέα που κυρίως χρειάζεται ο άνθρωπος είναι το σιπενταενοϊκό οξύ (ΕΡΑ) και το εικοσιδυοεξαενοϊκό οξύ (DHA) και το α-λινολεϊκό οξύ (ALA). Λόγω του ότι ο ανθρώπινος οργανισμός δεν μπορεί να συνθέσει τα πολυακόρεστα λιπαρά οξέα, πρέπει να τα προσλαμβάνει μέσω της τροφής. Αυτό συμβαίνει γιατί στον οργανισμό δεν υφίστανται τα απαραίτητα ένζυμικά συστήματα, τα οποία έχουν τη δυνατότητα να εισάγουν διπλό δεσμό πέρα από το 9ο άτομο άνθρακα από το καρβοξυτελικό άκρο του λιπαρού οξέος.
Πηγές Ω-3 λιπαρών οξέων
Πηγές άντλησης ω-3 λιπαρών οξέων αποτελούν τα λιπαρά ψάρια τα οποία παρόλο που περιέχουν αρκετό λίπος, αυτό είναι κυρίως ακόρεστο. Πηγή αποτελούν και τα ιχθυέλαια όπως της ρέγκας, της σαρδέλας, της αντζούγιας, του κολιού, του σολομού, της πέστροφας κ.α.
Επίσης τα θαλασσινά, το tofu (τυρί από γάλα σόγιας), ξηροί καρποί όπως τα αμύγδαλα και τα καρύδια και τα αυγά. Επίσης, πηγές ω-3 λιπαρών οξέων μπορούν να αποτελέσουν και μερικά φυτικά έλαια όπως έλαια από καρπούς, από λιναρόσπορο και ελαιοκράμβη. Ακόμη, η λήψη των ω-3 μπορεί να γίνει και μέσω συμπληρωμάτων.
Οφέλη
Τα ω-3 προσφέρουν πολλά ευεργετικά οφέλη στον ανθρώπινο οργανισμό όπως είναι η ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος, προστασία των αγγείων και της καρδιάς, έχουν θετική επίδραση στην ρευματοειδή αρθρίτιδα, σε νεφρικές παθήσεις, στο άσθμα ακόμη και στον καρκίνο. Επίσης, είναι αναγκαία για την σωστή ανάπτυξη του εγκεφάλου καθώς και του μυϊκού και νευρικού συστήματος.
Ο μέσος Έλληνας κατά τη δεκαετία του ’60 κατανάλωνε κατά αναλογία ω-3 και ω-6 ένα προς ένα, πράγμα που σήμερα έχει ανατραπεί τελείως και η αναλογία των ω-3 και ω-6 να κοντεύει στο δεκαπέντε προς ένα υπέρ των ω-6, δημιουργώντας έτσι διατροφική ανισορροπία μεταξύ των δυο λιπαρών οξέων.
Ω-3 λιπαρά οξέα και καρκίνος
Κατά τις τελευταίες δεκαετίες, εκτεταμένες μελέτες έχουν ασχοληθεί με τα θεραπευτικά αποτελέσματα των ωμέγα-3 πολυακόρεστων λιπαρών οξέων (ωμέγα-3 FAS) έναντι διαφορετικών ανθρώπινων ασθενειών, όπως ο καρκίνος. Είναι επίσης γνωστό ότι τα ω-3 λιπαρά οξέα μπορούν να βελτιώσουν την αποτελεσματικότητα και την ανεκτικότητα της χημειοθεραπείας. Ένας μεγάλος αριθμός δημοσιεύσεων υποστηρίζουν την αποτελεσματικότητα των ωμέγα-3 λιπαρών οξέων στη θεραπεία του καρκίνου, κυρίως εάν αυτές χορηγούνται σε συνδυασμό με τις παραδοσιακές θεραπείες. Τα βιολογικά και τα μοριακά χαρακτηριστικά τους, καθώς και η ικανότητα να αλληλεπιδρούν με άλλα θρεπτικά συστατικά, όπως τα ωμέγα-6 και τα
αντιοξειδωτικά (Saw 2013), να οδηγήσει στην υπόθεση ότι τα ω-3 μπορούν να αναστείλουν σημαντικά την έναρξη ορισμένων μορφών καρκίνου.
Τα ωμέγα-3 ανταγωνίζονται τη δραστηριότητα των ενζύμων που προάγουν το σχηματισμό του καρκίνου. Επιπλέον, τα ωμέγα-3 καθιστούν τα καρκινικά κύτταρα πιο ευαίσθητα στη δράση των ελευθέρων ριζών, ιδίως όταν οι μεμβράνες των κυττάρων του όγκου είναι πλουσιότερες σε ακόρεστα και χαμηλότερες σε κορεσμένα. Τέλος, τα ωμέγα-3 προωθούν την αυτο-καταστροφή των κυττάρων του όγκου, περιορίζοντας έτσι την επέκταση του καρκίνου.
1) Καρκίνος μαστού: τα δεδομένα που λαμβάνονται από επιδημιολογικές μελέτες, ζωικά μοντέλα και κυτταρική καλλιέργεια προτείνουν ότι τα ω-3 λιπαρά οξέα είναι αποτελεσματικοί αναστολείς του καρκίνου του μαστού. Αρκετοί μηχανισμοί έχουν υποτεθεί για να εξηγήσουν τις αντικαρκινικές ιδιότητες των ω-3. Καταστέλλουν το σχηματισμό προστανοειδών, τα οποία είναι υπεύθυνα για τη φλεγμονώδη απόκριση, την κυτταρική ανάπτυξη, την απόπτωση, την αγγειογένεση και τη μετάσταση.
2) Λευχαιμία: λίγες μελέτες έχουν αναφέρει την ικανότητα των ω-3 στην αναστολή της ανάπτυξης λευχαιμίας. Έχει δειχθεί πως αναστέλλουν τη σύνθεση του DNA και την εξέλιξη του κυτταρικού κύκλου.
3) Καρκίνος στομάχου: στις ΗΠΑ, το 2014, 22.220 νέες περιπτώσεις και αναμένονταν 10.990 θάνατοι που οφείλονται σε καρκίνου του στομάχου. Είναι η τέταρτη πιο κοινή μορφή καρκίνου σε όλο τον κόσμο με ένα σπάνιο ποσοστό επιβίωσης. Τα ω-3 έχουν δοκιμαστεί σε γαστρικά καρκινικά κύτταρα και δείχνουν την ικανότητα να αναστέλλουν τον πολλαπλασιασμό τους.
4) Γαστρεντερικός καρκίνος σε ασθενείς πριν και μετά την επέμβαση: Οι ασθενείς με καρκίνο του γαστρεντερικού έχουν πάντα σοβαρό υποσιτισμό και συνδέονται με καταστολή της ανοσολογικής λειτουργίας προεγχειρητικά, η οποία μπορεί να επιδεινωθεί από τη λειτουργία και το τραύμα, αυξάνοντας έτσι σημαντικά τον κίνδυνο των μετεγχειρητικών επιπλοκών όπως είναι η κακή επούλωση των πληγών, η μόλυνση και η παρατεταμένη παραμονή στο νοσοκομείο.
Σε μια τυχαιοποιημένη, διπλή-τυφλή, και ελεγχόμενη κλινική μελέτη, οι Torrinhas et al χρησιμοποίησαν παρεντερική έγχυση απομονωμένου ιχθυελαίου ως φαρμακολογικό παράγοντα ανοσοενισχυτικό για την προεγχειρητική θεραπεία των ασθενών με καρκίνο του γαστρεντερικού. Οι Nakamura et al διαπίστωσαν επίσης ότι η στοματική χορήγηση των ωμέγα-3 λιπαρών οξέων για 5 ημέρες πριν από τη χειρουργική επέμβαση μπορεί να βελτιώσει όχι μόνο την προεγχειρητική διατροφική κατάσταση, αλλά και πριν ή μετεγχειρητική φλεγμονώδεις και ανοσολογικές αποκρίσεις σε ασθενείς που έχουν καρκίνο. Οι Τσέκος et al έδειξαν μεγαλύτερο όφελος, συμπεριλαμβανομένου χαμηλότερο ποσοστό θνησιμότητας που βρέθηκε σε χειρουργικούς ασθενείς που λαμβάνουν ιχθυέλαιο.
Συμπεράσματα
Ο καρκίνος είναι μία ασθένεια που θερίζει στις μέρες μας. Γίνονται συνέχεια μελέτες για την καλύτερη αντιμετώπισή του και την πρόληψη. Ο θετικός ή ο αρνητικός ρόλος των ω-3 λιπαρών οξέων δεν έχει εξακριβωθεί με τις παραπάνω μελέτες. Ορισμένες υποστηρίζουν πως η κατανάλωση τους βοηθάει τόσο στην πρόληψη όσο και στην μετέπειτα πορεία του ασθενή, ενώ άλλες μας λένε πως δεν υπάρχει καμία συσχέτιση μεταξύ των ω-3 και την έκβασης της ασθένειας. Το μόνο που μπορούμε να πούμε είναι πως μία σωστή διατροφή, συμπεριλαμβανομένου και των ω-3 λιπαρών οξέων μπορεί να βοηθήσει και να προστατέψει κατά κάποιο τρόπο ή και να καθυστερήση την εμφάνιση και την έκβαση του καρκίνου.
Χριστιάνα Αμπατζή
